Sneller duidelijkheid bij verdenking op alvleesklierkanker 

Verbeteren van de opbrengst van endo-echogeleide pancreaspuncties in een multidisciplinair team. 

Aanvrager:  
Rutger Quispel, 
Maag-, Darm-, en Leverarts 
Reinier de Graaf Gasthuis, Delft 

Achtergrond: 
Kanker van de alvleesklier is een verschrikkelijke rotziekte. Op het moment dat deze ziekte wordt vastgesteld is er bij 1 op de 5 patiënten kans op genezing door een van de meest ingrijpende buikoperaties (een zogenaamde pancreaskopresectie volgens Whipple) te verrichten. Van de patiënten die met succes  deze operatie ondergaan is 1 op de 5 na vijf jaar nog in leven. De gemiddelde overleving van patiënten met alvleesklierkanker is 4-6 maanden. 

Van de patiënten die een operatie ondergaan vanwege een verdenking op kanker van de alvleesklier blijkt 6-10% uiteindelijk geen kanker te hebben. Dat wil zeggen dat bij onderzoek van het met de operatie verwijderde deel van de alvleesklier achteraf blijkt dat de tumor die op de scan werd gezien geen kanker was maar bijvoorbeeld een ontsteking. 

Endoechografie (onderzoek met een echo-apparaatje dat op een endoscoop is gemonteerd vanuit de maag of de dunne darm) is een zeer gevoelig onderzoek dat gebruikt wordt om alvleesklier-afwijkingen zo goed mogelijk af te beelden. Deze techniek maakt het ook mogelijk om met een zogenaamd naaldbiopt vanuit de endoechoscoop weefsel te verkrijgen dat onder de microscoop onderzocht kan worden. De opbrengst van zo’n punctie leidt niet in 100% van de gevallen tot een diagnose. Soms is het nodig om een tweede of zelfs een derde endo-echo met punctie te verrichten voordat een diagnose kan woren gesteld. 

De opbrengst van een endo-echogeleide punctie van een afwijking in de alvleesklier verdacht voor kanker van de alvleesklier is afhankelijk van veel verschillende factoren: de apparatuur die gebruikt wordt, het type naalden, de gebruikte punctie techniek, de ervaring van de arts die de punctie verricht, de manier waarop het weefsel verkregen, vervoerd en bewerkt wordt tot een microscopisch preparaat en de kwaliteit en ervaring van degene die het preparaat beoordeeld.  

Deze factoren hebben wij vanuit het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft in verschillende ziekenhuizen in de regio (Albert Schweitzer Ziekenhuis Dordrecht, Ysselland Ziekenhuis Capelle, Sint Franciscus Ziekenhuis Rotterdam, Ikazia Ziekenhuis Rotterdam, Maasstad Ziekenhuis Rotterdam en het ErasmusMC in Rotterdam) in kaart gebracht. Hieruit is gebleken dat er veel kleine verschillen zijn in de uitvoering van deze techniek, maar ook dat er verschillen zijn in opbrengst. 

Met als doel het samen met genoemde ziekenhuizen de toepassing van endo-echo te standaardiseren en zo de kwaliteit en opbrengst van endo-echogeleide puncties te verbeteren  zijn we een prospectieve registratie gestart van alle pancreaspuncties die verricht worden bij patiënten  verdacht van alvleesklierkanker. Per april 2017 zal deze registratie via een web-based digitale registratie gaan plaatsvinden. 

Doelen: 

1. Meten en verbeteren van de kwaliteit en opbrengst van endo-echogeleide puncties van afwijkingen in de alvleesklier en hierdoor: 
2. verminderen van het percentage onverwacht goedaardige diagnosen na een alvleesklieroperatie. 
3. verminderen van het aantal endoscopische procedures nodig om een diagnose te stellen tot 1 per patient. 

Al behaalde resultaten 2015-2016 
De eerste 100 prospectief geregistreerde puncties tonen als belangrijkste positief resultaat dat het in teamverband aandacht geven aan dit onderwerp er toe leidt dat het  gedrag van dokters meetbaar verandert en de resultaten  hierdoor verbeteren. De diagnostic accuracy for malignancy (een maat voor opbrengst van de puncties) is op deze manier gestegen van 73% naar 88%. En het aantal gevallen waarin de patholoog aangaf dat hij te weinig materiaal had om te beoordelen is gedaald van 20% naar 6%. Het wetenschappelijk artikel waarin deze eerste resultaten worden besproken zal medio 2017 worden ingediend voor publicatie.